көндәр бик тиҙ үтте

пролететь тысячу километров — мең километр осоп үтеү

пролетел курьерский поезд — курьер поезы елеп үтте

день пролетел — көн бик тиҙ үтте

космический корабль — йыһан карабы

космическое пространство — йыһан киңлеге

дни пролетели с космической скоростью — көндәр бик тиҙ үтте

космический масштаб — ифрат ҙур масштаб

космическая сила — сиктән тыш көс

космическая пыль — йыһан саңы (йондоҙҙар араһындағы киңлектә томан һымаҡ булып йөрөүсе бик ваҡ киҫәктәр)

космические лучи — йыһан нурҙары (Ер шарына төшкән нурҙар)

тучи несутся по небу — күктә болоттар ағыла

распространяться — о звуках, запахах

отовсюду несутся песни — бөтә ерҙән йыр тауыштары ишетелә

быстро протекать — о времени, событиях

дни неслись — өндәр бик тиҙ үтте

куры несутся в сарае — тауыҡтар һарайҙа йомортҡа һала

золотое кольцо — алтын балдаҡ

золотой слиток — алтын ҡойолма

золотой рубль — алтын (бер) һумлыҡ

золотой песок — алтынлы ҡом

золотые кудри — алтын бөҙрә сәс

золотые слова — алтын һүҙҙәр

золотой характер — алтын холоҡ

золотые дни — бәхетле көндәр

золотая моя — алтыным минең

золотая молодёжь — кәйеф-сафа ҡороп йәшәүсе йәштәр

золотая осень — алтын көҙ (һары япраҡлы, ҡояшлы көҙ)

золотая свадьба — алтын туй (бергә йәшәүҙең илле йыллығы)

золотая середина — урталыҡ (аҡыл менән уйлап эш итеү хаҡында)

золотое дно — бик төшөмлө урын, Эндрәй ҡаҙнаһы

золотой век — алтын дәүер (фәндең, сәнғәттең сәскә атыу осоро)

золотой дождь — ҙур табыш, төшөм

золотой мешок — алтын һандыҡ (бик бай кеше)

золотой фонд: — 1) алтын фонд (дәүләттең алтын һ.б. хазиналары)

2) бик ҡәҙерле (кешеләр төркөмө һ.б., мәҫ., әҙәбиәт, сәнғәт эшмәкәрҙәре); золотые руки — алтын ҡулдар (оҫталар)

золотых дел мастер — алтын оҫтаһы, зәргәр

обещать (сулить) золотые горы — алтын тауҙар вәғәҙә итеү (артыҡ күпкә ышандырыу)

двадцатый век — егерменсе быуат

в прошлом веке — үткән быуатта

каменный век — таш быуат

средние века — урта быуаттар

на моём веку — минең ғүмеремдә

прожить свой век — үҙ ғүмереңде йәшәү

века прошли — бик күп ваҡыттар үтте

век слушать — һәр ваҡыт тыңлау

век дома сидеть — ғүмер баҡый өйҙә ултырыу

веки вечные — иҫ китмәле (бик) оҙаҡ

на веки вечные — мәңгегә, ғүмергә, бөтөнләйгә

во веки веков уст. — ғүмергә, ғүмер буйына, ғүмер-ғүмергә, мәңгегә, һәр ваҡыт, гел

в кои веки — ҡасандан бирле, бик һирәк

испокон (спокон) веку (веков) — элек-электән, бик күптән, борон-борондан, әүәл-әүәлдән

край пропасти — упҡын сите

документы пропали — документтар юғалған

обнаружить пропасть — ҙур айырма табыу

пропасть на неделю — бер аҙна юғалып тороу

пропасть народу — халыҡ бик күп

у него пропал голос — уның тауышы бөткән

весь день пропал — тотош көн бушҡа үтте

пиши пропало — китте баш (ауыр хәлгә ҡалғанда)

ветер расколыхал знамёна — ел байраҡтарҙы бик ныҡ елберләтте

бурная погода — елле-дауыллы көн

бурное море — ҡоторонған диңгеҙ

бурная жизнь — ҡайнап торған тормош

бурные годы — дауыллы йылдар

бурные аплодисменты — көслө алҡыштар

бурное развитие промышленности — сәнәғәттең йылдам үҫеше

аграрный кризис — аграр кризис

промышленный кризис — сәнәғәт кризисы

топливный кризис — яғыулыҡ кризисы

тяжёлый кризис — ауыр кризис

пережить кризис — кризис кисереү

политический кризис — сәйәси кризис (халыҡтың хөкүмәт сәйәсәтенә бик ныҡ ризаһыҙлыҡ күрһәтеүе һәм илдәге киҫкен сәйәси хәл)

правительственный кризис — хөкүмәт кризисы (төрлө сәйәси ҡаршылыҡ һөҙөмтәһендә хөкүмәттең алмашыныуы)

прошли многие годы — күп йылдар үтте

многие так думают — күптәр шулай уйлай

поговорить о многом — күп нәмә тураһында һөйләшеп алыу

вдоволь насмотреться на красоты природы — тәбиғәттең гүзәллегенә туйғансы ҡарау

насмотреться разных чудес — бик күп төрлө мөғжизәләр күреү

мороз пробрал до костей — һыуыҡ һөйәккә үтте

ревностный ценитель искусства — сәнғәтте ихлас баһалаусы

солнечный свет — ҡояш яҡтыһы

свет луны — ай яҡтыһы

дневной свет — көндөҙгө яҡтылыҡ, көн яҡтыһы

электрический свет — электр яҡтыһы

скорость света — яҡтылыҡ тиҙлеге

свет свечи — май шәм яҡтыһы

ещё три часа до света — таң атыуға өс сәғәт бар

зажечь в комнате свет — бүлмәлә ут тоҡандырыу

свет счастья — бәхет нуры

свет надежды — өмөт сатҡыһы

свет очей — күҙ нуры

в свете чего — нимәлер күҙлегенән сығып

ни свет ни заря — бик иртә, ҡара таңдан, таң тишегенән

пролить свет — асыҡлау, асыҡлыҡ индереү, төшөндөрөп биреү

страны света — донъя илдәре

путешествие вокруг света — донъя тирәләй сәйәхәт

белый свет — яҡты донъя

на край света — ҡош та осоп етмәҫ ергә, ер сигенә, йәһәннәм тишегенә

тот свет — теге донъя

ни за что на свете — һис бер ваҡытта ла, бер ҡасан да, һис тә, бер нисек тә

явиться (появиться) на свет: — 1) донъяға килеү (тыуыу)

2) донъяға сығыу, донъя күреү (баҫылып сығыу – китап һ.б.); на чём свет стоит (ругать) — эттән алып эткә һалыу, эт тиреһен битенә ҡаплау

сжить со света — көн күрһәтмәү, яҡты донъянан ебәреү, башына етеү, ҡәбергә индереү

согнуть проволку — сымды бөгөү

согнуть берёзу — ҡайынды эйеү

согнуть палец — бармаҡты бөкләү

согнуть ноги — аяҡтарҙы бөкләү

согнуть спину — арҡаны бөкрәйтеү

неудачи не согнули его — уңышһыҙлыҡтар уны ҡаҡшатманы

согнуть в три погибели: — 1) ныҡ иңкәйтеү, бөгөү

всадники умчались — һыбайлылар сабып сығып киттеләр

юность умчалась — йәшлек тиҙ үтте